หลวงปู่ท่อน ญาณธโร

งานทอดผ้ากฐิน

วันศุกร์ที่ ๘ พฤศจิกายน ๒๕๕๖ เวลา ๒๐.๐๐ น.

ณ วัดป่าสวนหงษ์ ต.บ้านขาว

อ.เมืองอุดรธานี จ.อุดรธานี

ศีลก็รับแล้วว้า ศีลทั้งหลายก็รับแล้วว้า

 

พ๎รัห๎มา จะ โลกาฯ

 

(ปรับที่นั่งเทศน์) เออ พอดีแล้วๆ เรารู้จักพอดีอยู่

เทศนา เทศน์ ความหมายของมัน แปลว่าบอกให้ เทศนาหมายความว่าบอกให้ บอกให้รู้ สิ่งใดไม่รู้บอกให้รู้ สิ่งใดทำไม่ถูกบอกให้ถูก มันผิดทำนองคลองธรรม สิ่งใดไม่ดี สิ่งนั้นเพิ่นก็ห้ามไม่ให้ทำ นี่เรียกว่าเทศนาแปลว่าบอกให้ ถ้าไม่บอกก็ไม่รู้ เออ เพิ่น

 

พ๎รัห๎มา ฯ

แล้วตะกี้เนาะ(นะ)

 

พ๎รัห๎มา จะ โลกาฯ

 

แล้วเนาะ(นะ) อาราธนาแล้ว ตั้งใจฟังกันล่ะ ด้วยความเคารพ การฟังเทศน์หรือฟังการประชุม เรื่องอะไรๆ ไม่ว่าแก่ในทางวัด ในทางโลก เขาก็เอาไปใช้กันอยู่ สภา ประชุมสภา เออ พร้อมเพรียงกันประชุม เวลาเลิกเขาก็พร้อมเพรียงกันเลิก เขาต้องถามกันก่อน

บันทึก ได้ไล่เรียงกันซะก่อน ในสภา จะเป็นวุฒิสภาหรือว่าสภาน้อยๆ ก็ตาม ไม่มีแต่วุฒิสภาหรอก ประชุมกัน ปรึกษาหารือกัน ตกลงกันซะก่อน พร้อมเพรียงกัน นับตั้งแต่ ๒ ๓ คนขึ้นไป เป็นการประชุม ภายในหรือภายนอก ประชุมกันซะก่อน หาความเห็นของที่ประชุมเห็นด้วยหรือเปล่า ข้าพเจ้า เห็นอย่างงี้ๆ ถามพวกเราหมด จะได้ จะดีไหม เออ อะไรทางที่ดี คนที่รู้จัก คนที่ศึกษามา ก็ตอบว่าเห็นด้วย เออ เห็นด้วย ถ้าทำได้อย่างนั้น ความมั่นคงของบ้านเมืองเรา ก็จะเจริญรุ่งเรืองสืบไป ถ้ามีใครไม่เห็นด้วย ทำให้บ้านเมืองแตกแยกกัน อย่างนี้ที่ประชุมก็ต้องคัดค้านว่า ไม่เห็นด้วย เออ ไม่เห็นด้วย อย่างงี้ไม่เห็นด้วย สิ่งใดที่มันผิดศีล ผิดธรรม เขาก็จะได้เสนอขึ้นในที่ประชุม หมู่บ้านก็ดี ตำบลก็ดี อำเภอก็ดี จังหวัดก็ดี ประชุมกันแล้วก็ถามความเห็น ในที่ประชุม ว่าเห็นด้วยหรือเปล่า ถ้าไม่เห็นด้วยก็คัดค้านขึ้น ถ้าเห็นด้วยก็โอเคแค่นั้น ตกลง เห็นด้วย ยินดีด้วย อ้า นี่ถามกันในที่ประชุมนะ ที่ประชุมเห็นด้วยในทางที่ดี ที่ถูก ต้องไม่ก่อความวุ่นวายขึ้นแก่สังคม ทำให้สังคมวุ่นวายขึ้นมา อย่างงั้นเราก็ไม่เห็นด้วย แม้แต่พระเจ้าพระสงฆ์ เพิ่นก็ไม่เห็นด้วย ถ้าประชุมคัดค้านกันอย่างนั้น คัดค้านกันอย่างนี้ เอาแต่มติของตัวเองมาคัดค้านในที่ประชุมนำความเจริญมา.. มาสู่บ้านสู่เมือง จะเกิดความทุกข์ร้อน เราก็มีสิทธิเสรีภาพที่จะคัดค้านได้ ถ้ามันผิดประเพณีบ้านเมือง จะทำให้บ้านเมืองเดือดร้อน ความเห็นของผู้ต้องการความสงบสุข เขาก็คัดค้านเต็มที่ ไม่เอาๆ ไม่เอาด้วยนะเนี่ย เออ แต่ว่าเดี๋ยวนี้ไม่รู้ว่าอะไรเป็นอะไร คัดค้านกัน เดินขบวนกันเป็นแถว อ้า

ปีหนึ่ง อะไรมีธงน้อยๆ ถือไปงั้นแหละ ไม่รู้ว่าคัดค้านหรือตกลงหรือเปล่า แท้ที่จริงเราได้รับการศึกษามาด้วยกันทั้งนั้น เรื่องกฎหมายบ้านเมือง ศีลธรรมของพระศาสนา ถ้าหากว่าเราไม่เห็นด้วย เราก็มีสิทธิเสรีภาพ ที่จะคัดค้านกันเต็มที่ ไม่เอาด้วยหรอกอย่างเนี่ย ทำให้ประเทศชาติไม่มั่นคง เดือดร้อน อาจจะถึงความล่มจมไปก็มีน่ะ ถ้าประพฤติปฏิบัติอย่างงั้นๆ ล่ะทำให้ประเทศชาติล่มจมได้ อย่างนั้นเราก็มีสิทธิที่จะคัดค้านได้เต็มที่ ที่จริง อ้า เรื่องอะไรที่จะให้บ้านเมืองเจริญรุ่งเรืองขึ้นมา สะดวกสบายทุกอย่างอย่างนี้ เพราะฉะนั้น ก็ยกมือได้ยกมือ ให้ความสนับสนุนได้ ถ้าพบความเดือดร้อนมาสู่บ้านสู่เมือง เราไม่เอาล่ะอย่างนี้ คัดค้านได้เต็มที่

ประเพณีของคนไทยเรา มัน... เหลวแหลกมาหลายสมัยแล้ว เออ มันเหลวแหลกมาหลายสมัยแล้ว รัฐสภาหรือว่าประชาธิปไตยที่เราใช้กันอยู่ บางอย่างก็พากันสนับสนุนเต็มที่ แต่ไม่ได้คิดหาเหตุหาผล เสียงดังกันขึ้นนั่นแหละ หาเหตุหาผลซะก่อน หากประพฤติปฏิบัติอย่างนั้น บ้านเมืองจะมีความมั่นคงไหม แข็งแรงไหม หรือจะนำความหายนะความเสื่อมมาสู่บ้าน สู่เมืองเรา อันนี้ก็มีสิทธิเสรีที่จะคัดค้านกันได้เต็มที่ อ้า

เรื่องรัฐธรรมนูญ เอามาจากเรื่องศีลธรรม เราเอากฎหมายรัฐธรรมนูญมาปกครองประเทศ ไม่ได้เอาความเห็นของบุคคลหนึ่งคนใด เอามาเป็นที่เชิดชูบูชา อ้า ทำให้เจริญรุ่งเรือง ถ้ามันผิดศีล ผิดธรรมแล้วก็ ไม่เอาๆ ของอย่างงั้นไม่เอามาเหยียบย่ำทำลาย วัดวาศาสนาก็เดือดร้อน เอาของที่ไม่เป็นศีลเป็นธรรมเข้ามาประพฤติปฏิบัติกันภายในบ้านเรา เมืองเรา

แล้วก็ ทำให้ประเทศชาติล่มจมก็ได้ เละตุ้มเป๊ะไปก็มีประเพณีบางอย่าง อย่างที่ปกครองกันอยู่ทุกวันนี้ เป็นเรื่องที่น่าเสียวไส้เหมือนกัน ปกครองแบบไหนก็ไม่รู้ สิ่งที่ผิดกฎหมายยังเอามาใช้กันในบ้าน ในเมืองเราอยู่ เจ้าหน้าที่บ้านเมือง มันเป็นอย่างไร จึงไปปกครองกันไม่อยู่ กฎหมายรักษาประเทศ จะพูดว่ารักษาประเทศไม่ได้ดี ยาเสพติดให้โทษ เอามาขายโดยเสรีในเมืองไทย อันนี้กฎหมายห้ามเด็ดขาด เจ้าหน้าที่รับผิดชอบเด็ดขาด ไม่ให้มี กฎหมาย สิ่งที่ผิดกฎหมายบ้านเมือง อย่าเอามาบ่อนทำลายความมั่นคงของประเทศชาติ อย่างงี้ใครๆ ก็มีสิทธิเสรีที่จะคัดค้านได้ เขาหาเงินเข้ากระเป๋าเขา หาเงินเป็นทุนของเขา แต่ว่าผู้เอามาใช้ในการปกครองประเทศ มันจะทำให้ประเทศชาติล่มจม ยาเสพติดให้โทษเหล่านั้น ไม่ได้มีคุณอะไรเลย เป็นโทษอย่างร้ายแรงมาก เออ ถ้าอนุญาตให้เอาเข้ามาได้ เอามาขายได้เต็มที่ ให้ขายได้อย่างเสรีเต็มที่ ขายทั่วไป บ้านนอก ในเมือง ที่ไหนๆ ของเล็ดลอดเข้ามาได้ เฮโร(อีน) เฮโรอีน กัญชา ยาเสพติดให้โทษต่างๆ เหล่านั้น ถ้าส่งเสริมให้เข้ามาทำการค้าขายได้อย่างเสรีในเมืองไทย เมืองไทยจะเป็นอย่างไร ล่มจมที่เดียวล่ะ เมืองไทยล่มจมที่เดียวล่ะ ถ้าบ้านเมืองอิสระ พอเจริญขึ้นมาแล้วก็มีการทำลายอยู่ในตัวเสร็จ มันมีการทำลายอยู่ในตัวเสร็จ เพราะว่ายาเสพติดให้โทษ ก็รู้กันอยู่ดีแหละ ทำลายความมั่นคงของชาติ ทำลายความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันภายในประเทศ อันนี้ก็น่าหวาดเสียวเหมือนกันนะ พวกเราลองใช้ดุลยพินิจด้วยปัญญาอันชาญฉลาดของตนๆ เองเถิด ถ้าปล่อยให้เป็นเสรีประชาธิปไตย เท่าเทียมกัน อยากจะขายสุรา อยากจะขายยาเสพติดให้โทษทุกชนิด ให้มันทะลักเข้ามาในเมืองไทยเยอะๆ เมืองไทยเราจะอยู่ได้สักกี่ปี ล่มจมไปหมดเมืองไทยเรา เพราะนำของผิดกฎหมาย ผิดศีล ผิดธรรม ให้โทษ ทำลายความมั่นคงของประเทศชาติ อย่างงี้ไม่น่าส่งเสริมเลย คนไทย เสรีประชาธิปไตยเต็มที่ แต่ว่าจะนำของผิดกฎหมายบ้านเมือง มาบ่อนทำลายความมั่นคงของชาติ ยังส่งเสริมสนับสนุนให้มีขึ้นมาอยู่ ชื่อว่า บ่อนทำลายความมั่นคงของชาติบ้านเมือง อาจจะทะลักเข้าไปทางวงการศาสนาก็ได้ พระภิกษุ สามเณร ก็อาจจะริเริ่ม กินยาเสพติดให้โทษ ฝิ่น เฮโรอีน กัญขา ยาบ้า ยาเบ้ออะไร อาจจะทะลักเข้าไปที่มีพระภิกษุสามเณร ผู้เคยติดมาแล้ว มันติดกับ ติดมันก็มีความหิวด้วย มีความอยากด้วย อ้า เก็บเงินเก็บทองไว้ได้ เท่าไหร่ๆ ก็เอาไปซื้อยาเสพติดให้โทษเหล่านั้น ถ้าเราไม่ไปซื้อเอง ก็อาจจะให้ลูกศิษย์ของวัด อ้า สังกะหลอก(สัง)กะลี(เด็กวัด)เด้อ คนคุ้นเคยกับทางวัด เอานี้ไปซื้อนี่มาให้หน่อย เอานี้ไปซื้อนี่มาให้หน่อย

อ้าว มันผิดนะครูบา มันผิดนะสามเณร อย่างนี้อาจจะดื้อรั้นดันทุรัง อาจจะฝ่าฝืนไปก็ได้ อันเรียกว่าบ่อนทำลายความมั่นคงของประเทศชาติ ของตัวเองโดยไม่รู้ตัว เออ ก็เผยแพร่ไปหลายๆ เลย ที่นั่นก็มียาเสพติด ที่นี่ก็มียาเสพติดให้โทษ ของมึนเมาให้โทษ มีฝิ่น เฮโรอีนแล้วก็ยา ยาบ้ายาเบ้อ แพร่ไปทั้งบ้านทั้งเมือง อันนี้ไปสำเหนียก หรือคิดให้ละเอียดซะก่อน จึงจะได้ลงมือ ถ้าไปเชื่อตามความอยากของกิเลสมารยา มารยา ลุอำนาจ แก่กิเลสมารยา เพราะความหิว หิวยา จะไปทำงานหนักไม่ได้ถ้าไม่ได้กินยา ทำงานหนักๆ ไม่ได้ ทำไร่ไถนาก็ดี หิวยาเสพติดให้โทษ มันลุอำนาจแก่ความอยากของตัวเอง ก็ปล่อยให้มันลุกฮือขึ้นมา ทุกหมู่บ้าน ทุกตำบล ทุกอำเภอ ทุกจังหวัด เป็นข้าทาสของยาเสพติดให้โทษกันหมดทั้งประเทศ อย่างนี้น่ะท่านทั้งหลายลองคิดดูเด้ มันจะเป็นยังไง หากเป็นทาสของยาเสพติดให้โทษ อยู่เหนือจิตเหนือใจเรา แล้วอะไรจะเกิดขึ้น หายนะขนาดไหนจะเกิดขึ้นแก่ประเทศชาติบ้านเมืองของเรา ก็คิดตกให้ดีๆ

 

คิดให้ถี่ๆ ก็หวีให้เกลี้ยงๆ เสียแล้ว

จึ่ง(จึง)ค่อยเดี่ยง(จัดแต่ง)เด้อ

อย่าได้เฮ็ด(ทำ)อี่มะลุยซุยฮึม อี่มะลึ่มซึ่มซึ

อี่มะลึ่มจึ้มจึ อี่มะหล่องจ้องจั๋ง

 

เห็นก็แต่ชาติบ้านเมืองจะพังถ้าไปลุอำนาจแก่ความอยากแค่นั้น แต่ความมั่นคงของประเทศชาติบ้านเมือง ก็ร่อยหรอลงไปทุกทีๆ ถ้าหนักๆ เข้า มือใหญ่ๆ เขาซื้อเอายาเสพติดให้ทั่วโลกติดกัน อย่างประเทศใหญ่ๆ โตๆ มีอำนาจ สามารถไปขนยาเสพติด ยาให้โทษ ฝิ่น เฮโรอีน กัญชา ยาเสพติดสารพัดอย่าง ขนเข้ามาในเมืองไทยมีอาณาเขตน้อยๆ แค่นี้น่ะ มาหว่านลงๆ เออ คนก็นิยมนำไปขาย นิยมนำเอาไปขายมันกำไรดี เออ ไม่รู้จักว่ามันบ่อนทำลายความมั่นคงของชาติเราขนาดไหน พากันนิยมชมชอบ จะเห่อ เห่อเหิมไปตามเขา อย่างงี้มีแต่บ่อนทำลายความมั่นคงของชาติบ้านเมือง และจิตใจของคนจะอ่อนแอลงไปได้ อำนาจความอยาก ความหิวเหล่านั้น ติดยาเหล่านั้น มันบีบบังคับเรา ให้เราติดยาเสพติดให้โทษขนาดนั้นจนเงยคอไม่ขึ้น เงินมีมาเท่าไหร่ๆ เอาไปถลุงกัน ไปซื้อยาเสพติด กำไรมันดี ผู้ขายก็ดี กำไรมันดี ซื้อ ๑ เม็ด เดี๋ยวนี้ก็ตั้งหลายบาท หลายสตางค์ เห็นว่ามันราคาดี ขายก็ดี ถ้าเราลักลอบเข้าไปในเมืองไทย สั่งเป็นตันๆ หลายกิโล หลายหมื่นตัน เอามาวางลงให้ประเทศไทยติดกันพะเนินเทินทึก โอ้ย งอมแงมไปหมด นั่นน่ะประเทศจีนสมัยก่อน ประเทศจีนพัฒนาบ้านเมืองตัวเอง มีโรงยาเสพติด โรงฝิ่น กัญชา ยาเสพติดให้โทษ กินฝิ่น กินยากันหมด มีแต่คนขี้ยา หมดประเทศในเมืองจีน เพราะฉะนั้น เมืองจีนจะเป็นเมืองขึ้นของประเทศอื่น เขาไปลุอำนาจแก่ยาเสพติดให้โทษ ที่ทะลักเข้ามาล้นเหลือหมดประเทศ ก็ทำให้ประเทศอ่อนแอ อ่อนแอไปหมด

อันนี้ตัวอย่างก็มีอยู่ เนี่ย อาของเราคนหนึ่ง อ้า ไปเห่อ ไปได้ผัวจีน แล้วก็มาเลยติดฝิ่น ติดกัญชา ยาเสพติดให้โทษทุกอย่าง หาเงินหาทองเท่าไหร่ก็ไม่หวาดไม่ไหว เอาไปกินหมด อ้า เมียก็ชอบ ชอบไปเล่น ให้ได้เฮฮา ตอนเขาเล่นการพนัน อะไรเล่นไพ่ เล่นโบก(การพนันชนิดหนึ่ง) ลูกผัวก็กินฝิ่น กินกัญชา ยาเสพติด ต่างคนต่างติด โอ้โฮ หาเงินมาเนี่ย หาได้เท่าไหร่ก็ไม่เหลือหลอ ในที่สุด สามีก็หนีไปแล้ว ก็เลยตายเพราะยาเสพติดให้โทษนั่นเองน่ะ ปล่อยให้ภรรยา ภรรยาก็เป็นนักเลงอยู่บ้าง เล่นการพนัน เล่นโบก(การพนันชนิดหนึ่ง) เล่นไพ่ ถ้าเขาอยู่ ไม่ได้ตายในสมัยที่เราเป็นเด็กอยู่ ทั้งอาผู้ชาย อาผู้หญิงถลุงกันอยู่อย่างงั้น ก็เลยมาตั้งตัวไม่ได้ มีบ้าน มีตึกขายของ ก็ไม่สนใจที่จะขายทางอื่น เอาเด็กของยาเสพติดให้โทษมาบริหารงาน แล้วเป็นไง เออ อยู่ไม่ได้ก็ตาย เออ ตาย ผัวตายก่อน แล้วเมียตายทีหลัง ระเหเร่ร่อน นี่ผู้หนึ่ง พี่น้องเรานี่แหละ ญาติของเราไปได้ผัวจีน เออ แต่ว่าผัวจีนมันติดฝิ่น เฮโรอีน กัญชาอะไรเอามาหลายอย่าง หาทางเท่าไหร่ๆ ก็ไม่พอจ่าย มีหนี้มีสิน ตามหลังมาอีกจำนวนไม่น้อย ก็เลยเป็นคนทุกข์ คนจนไป อ้า ในที่สุด

สมัยเราไปบวชแล้ว ไปอยู่คำหวายยาง(วัดป่าคีรีวัน) อาคนหนึ่งก็ไปเลี้ยงหมู เออ อาผู้หญิงก็ไปเลี้ยงหมู ผัวตายแล้ว ไปเลี้ยงหมู ไปอยู่กับป้าคนหนึ่ง ใน ในฐานะที่เป็นญาติของเรา ไปอยู่กับเขา ก็ไปติดเหล้า ติดยาอีกแหละ โอ้โฮ เอา ไม่เอางานเลยทั้ง... ตายไปแล้ว เราสงสารอาของเราเหลือเกิน เราเป็นพระแล้วอยู่คำหวายยาง(วัดป่าคีรีวัน) แต่ว่าอาคนนั้นไปอยู่บ้านโคกนา กับญาติคนหนึ่ง อ้า แต่กับไปซื้อหมูมา มาเลี้ยงเอาลูกมันขาย อ่ะน่ะ แล้วอามาตายตอนเลี้ยงหมูนี่แหละ อ้า เรานั่งสมาธิภาวนาอยู่ที่คำวายางนั่นแหละ เห็นอา อากลายไปเป็นหมู ลูกกินนม ยะๆๆ (จำนวนมาก ยั้วเยี้ย) อยู่ อ้า เออ มันบอกขึ้นมาในใจว่า อาลงมาเป็นหมูแล้ว อาคนนี้มาเป็นหมูแล้ว นี่แหละ โอ้ย ภาวนาไม่ลงหรอก สงสารอา เมื่อไหร่จะกลับมาเป็นคนได้อีก ไม่มีอะไรจะพาให้กลับมาเป็นคนได้อีก เป็นถึงหมูทีเดียวน้อยเดียว เออ นั่น คือเราฝันไป ฝันไปเยี่ยม เยี่ยมว่า

อาหรือเนี่ย อาอยู่บ้านโคกงามอยู่ ฝันไป ไปเห็นอานอน เห็นนอนเลี้ยงลูกอ่อนอยู่ ลูกกินนมอยู่ จุ๊บจั๊บๆ ย่าง(ก้าว)แย่งกินนมกันอยู่ นี่ล่ะอาๆ เพิ่นเป็นหมูนี่แหละอา โอ้โฮ เรากินข้าวไม่ลง จะแก้ไขยังไง จะทำบุญยังไงจึงจะพ้นจาก

 

นิระยายูปะกัฑฒะติ

 

นี่ไปได้เน้อ อ้า เกิดไม่ได้ก็แล้วไป เกิด

 

อาทีนะวะ

 

มันเกิดขึ้น พ้นไปแล้วล่ะ กาม หมดจากบริเวณนั้นตายไปเลย เป็นคนไปแล้ว ถ้าไปทำความชั่วต่อไปอีก ก็จะเป็นอะไรต่อไปอีกปะเนี่ย โอ้ย มันน่ากลัว เขาเรียกว่า

 

วัฏโกโลโก วัฏโกโลโก

โลกมันหมุนไปอย่างงี้ คนแท้ๆ ไปเกิดเป็นหมูก็ได้ ไปเกิดเป็นวัว เป็นควายก็ได้ ไปเกิดเป็นเป็ด เป็นไก่ก็ได้ เกิดไปได้ ทุกอย่าง เพราะฉะนั้น ชาวพุทธ ควรนับถือพระพุทธศาสนา ขอให้พึ่งมีความละอายบ้าง

 

หิริ

ความละอายต่อการทำบาปทุกชนิด อะไรเป็นบาปเป็นกรรม เราอย่าไปริ ไปทำมันเลย มันให้เป็นภพขึ้นมา ถ้ามันติดอะไรแล้วลงไปแล้ว มันเป็นภพเป็นชาติ มันเป็นของติดกันอยู่อย่างนั้น แก้ไม่หลุด

 

แก้บ่ตกคาพกเจ้าไว้ แก้บ่ได้คาก้นย่างยาย

คาย่างยายเวียนตายเวียนเกิด ตกกำเนิดให้ภพทั้งสาม

ภพทั้งสามเป็นเฮือนเจ้าอยู่ปะนั่น

(ต้องแก้กิเลส ถ้าแก้ไม่ตกมันจะตามติดตัวไปจนตลอด

จนไม่หลุดพ้นในภพทั้งสาม คือ กามภพ รูปภพ และอรูปภพ)

 

กามภพ รูปภพ อรูปภพ

 

ก็พวกกิเลสตัณหา มันก็มาด้วยล่ะ

 

กามตัณหา ภวตัณหา วิภวตัณหา

 

มันก็มาด้วยกันนั่นแหละ ถ้าติดอันหนึ่ง มันก็ติดของมันอยู่อย่างงั้น ไม่มีทางแก้ เออ ถ้าเป็นคนอยู่ ควรระลึกออกได้ โอ้ มันเป็นอย่างงี้เนาะ(นะ)

 

วัฏโกโลโก

วัฏฏวน

 

อย่างนี้ มันเป็นอย่างงี้เน้อ ไม่ได้เกิดเป็นคนอย่างเดียว พ้นจากคนไปก็เกิดเป็นหมู เป็นหมา เป็นเป็ด เป็นไก่ เป็นอะไรให้เขาฆ่าอยู่อย่างงั้น ถ้าทำงานใดๆ ที่จะไม่ฆ่าสัตว์ มีบ้างไหม เพื่อที่จะไม่ฆ่าสัตว์มาเป็นอาชีพ มีบ้างไหม ไม่เลย ไม่แตะ ไม่ต้องเลย ไม่ฆ่าสัตว์ตัดชีวิตเลย มันก็มีนั่นน่ะล่ะ ปลาก็เป็นอาหารของคน นกหนูปูปีก อยู่ในป่าก็เป็นอาหารของคน กบ เขียดเหล่านั้นก็เป็นอาหารของคน ที่ไม่ต้องฆ่าเขา ที่ไม่ต้องนั่น ก็ที่จะเลิกละได้จริงๆ อ่ะ ไม่ต้องไปแตะต้องเลยอ่ะแน่ะ อันนี้เพิ่นจะม้วน(สรุป)ไว้ อ้า

 

เวระมะณี

 

เราจะเว้นจากการฆ่าสัตว์ เว้นจากการขายสัตว์ที่เป็นอาหารให้คน เว้นจากการลักทรัพย์ เว้นจากการประพฤติผิดในกามเหล่านี้ เราจะเว้นนานไหม เราเป็นผู้นับถือของพระพุทธศาสนา นั่นก็ว่ากันเฉยๆ แต่ว่ามีงานมีการ จะกินดอง(แต่งงาน)กันแต่ละครั้ง สัตว์ตายไปกี่ตัว วัวไปกี่ตัว หมูไปกี่ตัว เป็ด ไก่ตายไปกี่ตัว ถ้ามีงานกินดอง(แต่งงาน) หรือว่างานแจกข้าว แจกน้ำอะไรทำนองนี้เราจะ

 

เวระมะณี

 

เราจะเว้นได้หรือเปล่า ถ้าเราเว้นไม่ได้ชื่อว่าไม่พ้นจาก

 

อบายมุข

 

เป็นหนทางนำไปสู่ทุกข์แน่นอน เพราะฉะนั้น พวกเราเป็นชาวพุทธ เป็นผู้นับถือพระพุทธศาสนาตามคำสั่งคำสอนของพระพุทธเจ้า งดเว้นให้ได้ ไม่ต้องไปฆ่าสัตว์ตัดชีวิต แต่ทุกวันนี้มันพอทำเนาน่ะ ทุกวันยังพอทำเนา เพื่อนบ้าน ร้านตลาด ทั้งหลาย มีที่ออก หนทางออกเรามีอยู่ ไปดูตลาดเขา ตัวไหนมันตายแล้วก็ไปซื้อเอา ตัวไหนมันดิ้นพรวดๆ อยู่นี่ อย่าไปเอามันเอาตัวที่ตายแล้ว มาทำมาหากิน มาต้ม มาแกง มาหลาม(กระบอกไม้ไผ่) มาทำอะไรตามต้องการ ... บ้านเมืองเจริญขึ้นมา ตลาด มันก็แผ่ออกไป บ้านใหญ่โต หมู่บ้านใหญ่โตก็มีตลาดขาย อาหารการกิน ขายผัก ขายปลา ขายสัตว์ดิ้นดุ๊กดิ๊กๆ ขังไว้ อย่างนี้ก็มี แต่พูดไปก็มันหนาว ทั้งพี่ทั้งน้องที่กำลังลอยคออยู่ใน

วัฏจักร วัฏฏวน

 

อย่างงี้ ถ้าไม่ฆ่าเขา ก็ไม่ได้กินทำนองเนี่ยล่ะ ก็ฆ่าเขาทุกวันๆ แต่ว่าผู้มีปัญญาอยู่ใกล้ตลาด... อ้า มีตลาดขายขายผัก ขายปลา ขายสิ่งที่มันตายแล้วทั้งหลาย หลีกลี้กันได้ คนมีปัญญาก็หลีกเลี่ยงได้ อ้า มันจะมีกี่คนล่ะปะเนี่ย ผู้ที่จะหลบหลีกเลี่ยงได้ ไม่ต้องแตะต้อง สัตว์อื่นไม่ต้องตายเพราะการกระทำของเรา อาชีพของเรา เออ ขายอะไร ขายส้มตําๆ ขายฟักแฟงแตงน้ำเต้า ผักนางอางหญ่า เหล่านี้ขายเท่านั้น

เขาก็ไม่ชอบใจจะซื้อ ไปซื้อที่มันดิ้นพุ่งพราดๆ อยู่ในลังแช่นั่น อันนั้นมันอร่อยดี เขาว่างั้นนะ ของที่สดๆ ใหม่ๆ อร่อยดี นี่ล่ะมันดึงดูดให้เราทำบาปทำกรรมอยู่ไม่รู้จักสิ้น ไม่รู้จักจบ อ้า ตายแล้วเกิด เกิดแล้วตาย ปรารถนาเว้นมันได้ไหม พอปรารถนาเว้นจากการฆ่าสัตว์ทุกชนิด

 

ปาณาติปาตา เวระมะณี

สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ

 

จะเว้นจากการฆ่าสัตว์ สมาทานตั้งมั่น

 

อะทินนาทานา เวระมะณี

 

เว้นจากการลักทรัพย์ อ้า

 

กาเมสุ มิจฉาจารา เวระมะณี

เราจะละเว้นจากการประพฤติผิดในกาม ไม่ได้นอกใจสามีภรรยาตัวเอง ไม่ได้นอกใจ เอาเงินเอาทองไปเที่ยวไปเท้อทางอื่น เวระมะณี เราเว้นแล้ว

 

สุราเมระยะมัชชะปะมาทัฏฐานา เวระมะณี

 

จะเว้นจากการดื่มกินสุรา เมรัยอันเป็นเครื่องดองของเมา อันเป็นฐาน เป็นที่ตั้งแห่งความประมาท เราจะ เวระมะณี ได้ไหม เว้นได้ไหม โอ้ย จะแต่งงานลูกชาย ลูกสาวอย่างเนี่ย จะเว้นจากของเหล่านี้ได้ไหม โอ้โฮ ไกลเหลือเกิน ไกลจากคำสั่งคำสอนเหลือเกิน

คำสั่งคำสอนที่เป็นของพุทธเจ้าสอนไว้ว่าให้เว้น เวระมะณี เราเว้นจากการฆ่าสัตว์ เวระมะณี เราเว้นจากการลักทรัพย์ เวระมะณี เว้นการประพฤติผิดในกาม เวระมะณี เราเว้นจากการโป้ปดมดเท็จ เวระมะณี เราจะเว้นจากการดื่มกินสุรา เมรัยอันเป็นเครื่องดองของเมา อ้านี่ เวระมะณี เว้นไปเรื่อยๆ ให้มันเบามันบางไป ถ้ามีโรคภัยไข้เจ็บในร่างกายของเรา อาจจะหายไปก็ได้ ก็เราเว้นแล้ว เราไม่ฆ่าแล้ว เออ เราไม่เบียดเบียนเขาแล้ว เว้นได้ ถ้าเป็นเดือน เป็นปี เป็นเดือน หลายสัปดาห์แล้วไม่แตะ ไม่ต้องของเหล่านี้เลย ให้มันเบาไปบ้าง เบาจากการ เบาจากผิดศีลธรรม เบาจากการฆ่าสัตว์ เบาจากการลักทรัพย์ เบาจากประพฤติผิดในกาม เบาจากการโป้ปดมดเท็จ เบาจากดื่มกินสุรา เมรัยอันเป็นน้ำเมาทั้งหลาย ให้มันเมาไปบ้าง โรคภัยไข้เจ็บในร่างกายของเรา มันก็จะเบาไปเลย ไม่มีอะไรมากวนเรา โรคภัยในตัวเรา มันค่อยเบาไปทีละอย่างๆ ไม่กินเหล้าเมามาย ไม่กินฝิ่น เฮโรอีน กัญชา ยาบ้า เสพติดให้โทษเหล่านี้ ให้มันเบาลงไป อ้า

ดอด(แอบทำ) ที่บวชเข้ามามันยังกินอยู่ก็มีนะ พวกกินเหล้าเมามาย สิ่งใดไม่ผิดศีลธรรม เพิ่นก็กิน สิ่งใดผิดศีลธรรม อย่าไปกิน อย่าไปดื่มมัน อ้า ให้มันพ้นจากอาสวะข้อนี้ให้ได้ ให้มันเบามันบาง เราเว้นได้เด็ดขาดแล้วเรายิ้มดูเอา ยิ้มดูเขากินเหล้าเมามาย แล้วฆ่าตีบีฑ์โบ้ยกัน เพราะว่าเมาเหล้า เมาสุรา เกิดฆ่าตีบีฑ์โบ้ยกันต่างๆ นานา อ่ะ เป็นเรื่อง เป็นเสี่ยงเข้าคุกเข้าตะราง ก็เป็นจำนวนไม่น้อย เราจะไม่ค่อยตายไว เออ อย่างที่สมาทานมาแล้วนั้น ตั้งแต่

 

ปาณาติปาตา เวระมะณี

อะทินนาทานา เวระมะณี

กาเมสุ มิจฉาจารา เวระมะณี

มุสาวาทา เวระมะณี

สุราเมระยะมัชชะปะมาทัฏฐานา ฯ

เราจะเว้นไปทุกอย่างๆ ให้มันเบามันบาง อย่าให้มันกลุ้มลุมจิตใจของเรา จนเงยหัวไม่ขึ้น ติด ถ้าไม่ใช่น้อยๆ ติดจริงๆ อ้า ติดฝิ่น ติดสุราเมรัยกับยาเสพติดให้โทษทุกชนิด พาให้หลงงมงายไปเรื่อยๆ จนวันถือศีลกินเจ หาถือศีลถือธรรมกับเขา เข้าวัดเข้าวาให้มันเด็ดขาดซะ ให้มันได้สักอย่างนี้ มันจึงว่ามีความสุข มีความสุขแท้ ถ้ากินเหล้าเมามาย เซซ้ายเซขวา อย่าหาว่ามีความสุข ไม่ถูกต้อง ไม่ถูกต้องผิด ทางหลักที่พระพุทธเจ้าว่าไว้

 

เวระมะณี

 

เว้น เออ กินเหล้าเมามาย เซซ้ายเซขวา อ้อแอ้ๆ เอาไปเอามาก็ทะเลาะกัน ตีกันหัวร้างข้างแตก เหล่านี้มันล่วงเกิน บางทีมันล่วงเกิน ทำความดีใจ ของพระพุทธเจ้าที่ห้ามไว้แล้ว

 

อันนี้ก็ขอให้ระมัดระวัง เพียรระมัดระวัง เออ นับตั้งแต่ศีล ๕ ข้อไป ถ้าจำศีล ๘ ข้อ มันก็เข้ามาอีก แตกข้ออีก จากศีล ๘

 

กาเมสุ มิจฉาจารา ฯ

 

หรืออะไรๆ ที่ห้าม ก็ขอให้งดเว้นไปเรื่อยๆ ถ้าเรางดเว้นแล้วเราจะอยู่สบาย เงินทองก็ไม่ค่อยทะลัก ออกไปทางอื่น ไม่ใช่ทะลักไปเล่นการพนัน ไม่ทะลักไปดื่มกินสุราเมรัยอะไร ไม่ทะลักหนีออกจากคอง(คอง ๑๔) จากฮีต(ฮีต ๑๒) จากครองธรรมะ ผู้นับถือพระพุทธศาสนา ก็เก็บเงินเก็บทองไว้ได้อยู่ ไม่ได้ไปทางอื่น เพราะฉะนั้น อันนี้พูดมานี้ไม่ใช่เทศน์หรอก ปรึกษา ปรึกษาหารือ ว่ามันจริงไหม มันจริงไหมกินเหล้า มันจริงไหมยาเสพติดให้โทษ มันจริงไหมกินฝิ่นกับยา ยาเสพติดทุกชนิดมันดีจริงหรือเปล่า หรือมันพาเข้าไปอบาย อบายภูมิ

นั่น หนีไม่พ้น แล้วก็ไม่ หนีไม่พ้นจน ถ้ารับเข้าไปเป็นทาสความเขลา ไปเป็นทาสของยาเสพติดให้โทษ อ้า ติด ติดกันไปแหละ อ้า อันนี้ก็ยังติดอยู่ เออ ของอยู่ ของกิน บางสิ่ง บางอย่าง ละเว้นยัง ไปลักเอามาอยู่ ยาเสพติดให้โทษบางอย่าง ชักเข้ามาหาเรา

แต่ก่อนก็สูบบุหรี่ วันละซอง ๒ ซอง เอ้า มันไอทีเจ็บหัวใจ สูบที่ไรมันก็ไอ ไอไปไอมา พอดีหมอมาตรวจร่างกาย โอ้ ไม่ได้นะ

 

ถ้าไม่เลิก อันตรายถึงชีวิตน่ะ

เราไม่อยากตาย เอา เลิกก็เลิก ไม่เอา

 

เลิกจากบุหรี่แล้วมากินหมากนู้นแหละเน้อ กินหมาก ถ้าไม่มียาสีฟัน กินกับหมาก ก็ไม่อร่อยอีกล่ะ

 

(ตะกร้าหมาก) นี่ก็ได้

ยังมีติดอยู่ ติดยาเสพติดให้โทษ กินหมาก กินพลู อ่ะ ถ้าไม่มี ระลักระเลน ก็ไม่เห็นหายแล้ว ก็ไม่เป็นไร ขาดหมากไป ค่อยห่างๆ ไป ค่อยถอยออก ทีละน้อยๆๆ อ้า

 

(ตะกร้าหมาก) นี่ ตะกร้าหมาก เรียกว่า ยาดีนะเนี่ย เฮอะๆ เออ ถ้าเห็นมันแล้วน้ำลายหก ตะกร้าหมากอยู่นี่

มียาเสพติดให้โทษอยู่เหมือนกัน มียาสีฟัน กินหมากแล้วไม่มียาสีฟันแล้วไม่อร่อยอีกแหละ นี่ก็ไม่เป็นไรหรอก ครูบาอาจารย์ไม่ห้ามเด็ดขาดหรอก อ้า เพิ่นพาเคี้ยว ก็เคี้ยวกับเพิ่นไป เออ ดังนี้

เพราะฉะนั้น เรื่องอบายมุข ไม่ว่าประตูไหน เรามีแต่ของน่าหวงทั้งนั้น ไม่กินเหล้า ไม่สูบบุหรี่ ไม่กินยาเสพติดให้โทษทุกชนิด ค่อยห่างไปๆๆ เมื่อมองไปๆ ไม่เห็นมันรุนแรงอะไรมากมาย อันเนี่ยมัน ๒๐ กว่าปีแล้วว้า ไม่สูบบุหรี่มานี่ ๒๐ กว่าปี ไม่เห็นมันตายเว้ย อ้า ไม่เห็นมันตาย จะไว้กินจก(ล้วง)ปาก เอาไว้กินกับหมากเนี่ย เอายาในชุดมาสีฟันน่ะ อ้า ใช่ได้บ่

เพราะฉะนั้น พวกเราชาวพุทธ ไม่ว่าเพศไหน อยู่ในเพศใด เป็นพระเป็นเจ้าก็ดี เป็นแม่ขาวแม่ชีก็ดี ก็สังวรระวัง ไปเรื่อยๆ ให้มันเบามันบางไป อย่าให้มันหนาขึ้นจนเป็นทาส ของยาเสพติด
ให้โทษ มันจะดึงเราไปไหนล่ะปะเนี่ย ดึงเราลงนรกหมกไหม้ไปหรือเปล่า

เพราะฉะนั้น ความติด นี่แหละ ติดฝิ่น ติด ติดยาเสพติด
ให้โทษทุกชนิด กินเหล้าก็ติดเหล้า สูบบุหรี่ก็ติดบุหรี่ เออ กินยาเสพติดให้โทษทุกชนิด ฝิ่น เฮโรอีน กัญชา ยาม้ายาเบ้อทุกชนิด ของเหล่านี้เขาห้าม ห้าม ผิดกฎหมายด้วย ผิดศีลธรรมด้วย เข้าสังคม สังคมรังเกียจ ไม่ดีเลย เพราะฉะนั้น ขอฝาก ไว้แค่นี้ซะก่อน สำหรับวันนี้ แต่ว่าคำที่จะพูดต่อไปมันก็มากมายอยู่ อันนี้ต้นปลายของมัน

 

อบายมุข

 

คือ ปากแห่งความฉิบหาย เออ เล่นการพนันก็เป็นปากแห่งความฉิบหาย เออ เพราะฉะนั้น พวกเราต้องสังวรระวังเอาไว้ให้ดี

 

(เตรียมพิธี) มีอะไร หรือว่าจะมีอะไรต่อไป

 

ถ้าสังวรระวังกันได้ทุกคนๆ นะ มันก็เป็น ข้อห้ามที่ดีมาก ถ้าพวกเราเป็นประชาชนที่ดี เป็นอุบาสกที่ดี เป็นอุบาสิกาที่ดี ไม่หมกหมุ่นเรื่องของหมู่ ในการประพฤติปฏิบัติของตัว เกิดความสบายขึ้นอย่างมหาศาล ดังที่ได้ฝอยมา เทศนาเขาเรียกว่าฝอยมา ก็สมควรแก่เวลา เพราะว่าลมเราไม่ค่อยดี จึงขอสมมติยุติไว้แต่เพียงเท่านี้ พลอยนำไปขบคิดพินิจพิจารณาด้วยปัญญาอันชาญฉลาดของตนๆ เองเถิด อัปปมาทธรรม ไม่มีความประมาทอย่างอื่น ตั้งใจงด ละจาก เออ อบายมุขทั้งหลายนี้ ให้มันขาดจากจิตใจเราไปซะ อย่าให้มันกลายเป็นเจ้านายหัวใจเรา กินยาเสพติดให้โทษ กินฝิ่น เฮโรอีน กัญชา ยาบ้ายาเบ้อเหล่านั้น ก็ให้มันหมดไป ดังที่แสดงมา ก็ยุติด้วยเวลา เอวังก็มีด้วยประการฉะนี้

 

(สาธุ)

 

อย่างอื่น ก็มีมาก แต่ว่ามันจะไม่หยุด

 

(เสียงฆ้อง)อ้า ถ้าเกิดเล่านิทงนิทานอะไรขึ้นมา อืม ไม่จบ

 

 

อาราธนาธรรม

 

พ๎รัห๎มา จะ โลกาธิปะตี, สะหัมปะติ,

กัตอัญชะลี อันธิวะรัง อะยาจะถะ,

สันตีธะ สัตตาปปะระชักขะชาติกา,

เทเสตุ ธัมมัง อะนุกัมปิมัง ปะชัง.

 

ท้าวสหัมบดีพรหม ผู้เป็นอธิบดีแห่งโลก

ได้ประคองอัญชลี ทูลวิงวอนพระพุทธเจ้าผู้ประเสริฐว่า

สัตว์ผู้มีธุลีในดวงตาน้อยมีอยู่ในโลก

ขอพระคุณเจ้าโปรดแสดงธรรมอนุเคราะห์ด้วยเถิด

 

 

หิริ

ความละอายแก่ใจ

 

นิระยายูปะกัฑฒะติ

ย่อมถูกฉุดไปนรกได้

 

อาทีนวะ [อา-ที-นะ-วะ] โทษ ผลร้าย

อาทีนพ [อา-ที-นบ] โทษ ผลร้าย

บางทีใช้เป็นส่วนท้ายของคำสมาส เช่น

กามาทีนว [กาม-มา-ที-นะ-วะ] โทษของกาม

กามาทีนพ [กาม-มา-ที-นบ] โทษของกาม

 

วัฏโกโลโก [วัด-ตะ-โก-โล-โก]

ความหมุนเวียนแห่งชีวิต วัฏสงสาร

 

วัฏฏวน [วัด-ตะ-วน] วน เวียน หมุนวน

 

สิกขาบท ๕

 

ปาณาติปาตา เวระมะณี

สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ

เว้นจากการฆ่า เบียดเบียนสัตว์อื่น

 

อะทินนาทานา เวระมะณี

สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ

เว้นจากการถือเอาของที่เขามิได้ให้ ด้วยอาการแห่งขโมย

 

กาเมสุ มิจฉาจารา เวระมะณี

สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ

เว้นจากการประพฤติผิดในกาม ผิดลูกผิดเมียผู้อื่น

 

มุสาวาทา เวระมะณี

สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ

เว้นจากการพูดเท็จ พูดส่อเสียด พูดคำหยาบ พูดเพ้อเจ้อ

 

สุราเมระยะมัชชะปะมาทัฏฐานา เวระมะณี

สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ

เว้นจากของเมา คือ สุราอันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท

 

ภพ ๓

โลกเป็นที่อยู่ของสัตว์ รวม ๓๑ ภูมิ

๑. กามภพ ภพที่เป็นกามาวจร

ภพของสัตว์ผู้ยังเสวยกามคุณ ๕

ได้แก่ อบาย ๔ มนุษยโลก ๑ กามาวจรสวรรค์ ๖

 

๒. รูปภพ ภพที่เป็นรูปาวจร

ภพของสัตว์ผู้เข้าถึงรูปฌาน

ได้แก่ รูปพรหม ๑๖

 

๓. อรูปภพ ภพที่เป็นอรูปาวจร

ภพของสัตว์ผู้เข้าถึงอรูปฌาน

ได้แก่ อรูปพรหม ๔

 

 

ตัณหา ๓

๑. กามตัณหา

ความทะยานอยากในกามคุณ ๕

 

๒. ภวตัณหา

ความทะยานอยากเป็นนั่น อยากเป็นนี่

 

๓. วิภวตัณหา

ความทะยานอยากในความไม่เป็นนั่น ในความไม่เป็นนี่

 

อบายมุข

ช่องทางของความเสื่อมย่อยยับ

 

อบายมุข ๔

๑. เป็นนักเลงผู้หญิง นักเที่ยวผู้หญิง

๒. เป็นนักเลงสุรา นักดื่ม

๓. เป็นนักการพนัน

๔. คบคนชั่ว

 

อบายมุข ๖

๑. ติดสุราและของมึนเมา

๒. ชอบเที่ยวกลางคืน

๓. ชอบเที่ยวดูการละเล่น

๔. ติดการพนัน

๕. คบคนชั่ว

๖. เกียจคร้านการงาน

 

คำผญา

แก้ให้ตกเน้อ แก้บ่ตกคาพกเจ้าไว้

แก้บ่ได้แขวนคอต่องแต่ง แก้บ่พ้นคาก้นย่างยาย

คาย่างยายเวียนตายเวียนเกิด เวียนเอากำเนิดในภพทั้งสาม

ภพทั้งสามเป็นเฮือนเจ้าอยู่

(ต้องแก้กิเลส ถ้าแก้ไม่ตกมันจะตามติดตัวไปจนตลอด

จนไม่หลุดพ้นในภพทั้งสาม คือ กามภพ รูปภพ และอรูปภพ)

 

ฮีต ๑๒ คอง ๑๔

ชนเผ่าไทยลาวหรือชาวอีสาน มีระเบียบการปกครอง

บ้านเมืองซึ่งเป็นมรดกตกทอดมาจากโบราณ

เป็นความเชื่อดั้งเดิม ไม่ปรากฏว่ามีประมวลกฎหมายใดๆ

เป็นแต่เพียงสิ่งที่ปฏิบัติสืบทอดต่อๆ กันมา ก็ได้กฎเกณฑ์

ธรรมะจากพระพุทธศาสนาเข้ามาเป็นแนวทางการปฏิบัติ

ใครไม่ปฏิบัติตามก็จะถูกลงโทษหนัก ไม่คบค้าสมาคม

นอกจากแนวปฏิบัติ ฮีต ๑๒ คอง ๑๔ ยังมี คะลำ อีก

ซึ่งสมัยก่อนเขาจะสอนลูกหลานรับช่วงกันมาเป็นช่วงๆ

อายุคน โดยไม่จำเป็นเสียเวลาอธิบายเหตุผล

 

ฮีต ๑๒ (ฮีต มาจากคำว่า จารีต)

การประกอบพิธีกรรม เซ่นสรวงบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย

และร่วมทำบุญตามประเพณีทางพุทธศาสนาทุกๆ เดือน

ในรอบปี จึงได้ถือเป็นประเพณี ๑๒ เดือน ตามลำดับ

บุญเข้ากรรม บุญคูนลาน บุญข้าวจี่

บุญพระเผวส บุญสงกรานต์ บุญบั้งไฟ

บุญซำฮะ บุญเข้าพรรษา บุญข้าวประดับดิน

บุญข้าวสาก บุญออกพรรษา บุญกฐิน

 

คอง ๑๔ (หมายถึง ครองธรรม ๑๔ อย่าง)

แนวทางปฏิบัติเพื่อความสงบสุขบ้านเมือง แบ่งเป็น

๑.ผู้ปกครองกับผู้ใต้ปกครอง ๒.พระสงฆ์ ๓.บุคคลทั่วไป